Τριγωνοποίηση (Bowen, 1998)
Η έννοια της τριγωνοποίησης χρησιμοποιείται από την οικογενειακή θεραπεία προκειμένου να περιγράψει την ένταξη ενός τρίτου προσώπου σε μια συγκρουσιακή δυαδική σχέση.
Η δημιουργία των τριγώνων έγκειται στη σχέση τριών οικογενειακών μελών. Αυτή η ένταξη, ενός τρίτου προσώπου που συχνά είναι το παιδί αυτό το τρίτο πρόσωπο, εξυπηρετεί τη διατήρηση των ισορροπιών με την εκτόνωση των έντονων αρνητικών φορτίσεων σε αυτό (Hoffmann, 1981). Σύμφωνα με τον Bowen (1998), «η έννοια των τριγώνων παρέχει το θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση της λειτουργίας, σε μικροσκοπικό επίπεδο, όλων των συναισθηματικών συστημάτων. Όσο πιο σημαντική είναι η σχέση, τόσο πιο έντονα είναι αυτά τα σχήματα. Το συναισθηματικό σύστημα δύο ατόμων είναι ασταθές γι’ αυτό και κάτω από την επήρεια στρες διαμορφώνεται από μόνο του σε σύστημα τριών ατόμων ή τρίγωνο.Το τρίγωνο αυτό μπορεί να είναι υγιές, προβληματικό ή δυσλειτουργικό, τόσο για το κάθε άτομο ξεχωριστά, όσο και για το οικογενειακό σύστημα. Όταν για παράδειγμα το ζευγάρι δοκιμάζεται από καυγάδες, διαφωνίες και εντάσεις και το παιδί εμπλέκεται σε αυτή τη δυναμική, τότε τριγωνοποιείται (Bowen, 1998). Τριγωνοποιείται είτε τραβώντας με κάποιον τρόπο την προσοχή των γονέων του από τις μεταξύ τους συγκρούσεις, είτε προσπαθώντας να μειώσει την ένταση και να ηρεμήσει τις δύο πλευρές.
Παρατηρείται, λοιπόν, ότι το παιδί διαδραματίζει ένα ρυθμιστικό ρόλο στις γονεϊκές συγκρούσεις, σα να καλείται να παίξει το ρόλο των δύο γονέων που εκείνοι πλέον δε μπορούν να παίξουν. Έτσι, στην προσπάθειά του να προστατεύσει την ενότητα της οικογένειας και να διασφαλίσει ότι οι γονείς θα συνεχίσουν να το αγαπάνε, λαμβάνει τη θέση του ως τρίτος πόλος στη συγκρουσιακή σχέση των γονέων.
Ένας τέτοιος τρόπος είναι η δημιουργία συμμαχίας με έναν από τους δύο γονείς και η στροφή του εναντίον του άλλου που θεωρεί ότι φταίει. Ένα άλλο είδος τριγωνοποίησης και τρόπος αποφυγής της έντασης του συστήματος είναι όταν το παιδί παρουσιάζει κάποια προβληματική συμπεριφορά ή κάποιο ανησυχητικό σύμπτωμα (π.χ. πονοκέφαλοι, δυσκολίες στον ύπνο, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, παραβατική συμπεριφορά, καταναγκαστικές συμπεριφορές) προκειμένου να τραβήξει την προσοχή των γονέων του από τις δικές τους εντάσεις (Κουνενού, 2010; Παπαδιώτη-Αθανασίου, 2014). Το σύμπτωμα δηλαδή του παιδιού έχει μία λειτουργικότητα, να ενώσει ξανά τους γονείς και να αποφευχθεί η ρήξη του συστήματος. Έτσι, λοιπόν το σύμπτωμα του παιδιού γίνεται μία ένδειξη ότι ολόκληρο το σύστημα της οικογένειας νοσεί ή δυσλειτουργεί (Bowen, 1998).
Είναι λοιπόν απαραίτητο οι γονείς να αποφεύγουν να παγιδεύουν τα παιδιά μέσα σε δυσλειτουργικά τρίγωνα και να τα απελευθερώνουν από μία τέτοιου είδους τριγωνική σχέση. Αυτό μπορεί να γίνει όταν ο γονιός είναι σε θέση να παρατηρήσει τη συμπεριφορά του, να αποκτήσει επίγνωση πάνω σε αυτή και να την τροποποιήσει ώστε να μην παίρνει το μέρος κανενός ή να εμπλέκει τρίτους (Παπαδιώτη-Αθανασίου, 2014). Θα επιτύχει δηλαδή τη συναισθηματική διαφοροποίηση, να γνωρίζει ποια συναισθήματα είναι δικά του και ποια των άλλων πλευρών (Bowen, 1998). Γι΄αυτό το λόγο είναι ιδιαίτερης σημασίας και ενδιαφέροντος να παρατηρούμε τις οικογένειες μας και τα δυναμικά των μελών της, προκειμένου να κατανοήσουμε ποια θέση παίρνουμε κάθε φορά, ποιους έχουμε δίπλα μας και ποιους απέναντί μας και γιατί.
Το τρίγωνο Κάρπμαν
Το τρίγωνο Κάρπμαν, είναι ένα διαδεδομένο μοντέλο σχέσεων μεταξύ ανθρώπων.Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1968 από τον κλασσικό λόγιο της συναλλακτικής ανάλυσης, τον Στίβεν Κάρπμαν. Αναφέρεται στην σχέση ανάμεσα 3 ατόμων όπου κάθε άτομο παίρνει ένα ρόλο (το θύμα, ο θύτης και ο σωτήρας).
Α) Το θύμα
Το άτομο που παίρνει τον ρόλο του θύματος πιστεύει ότι στην ζωή του αδικήτε. Αισθάνεται φόβο, και περιμένει μόνο κακά πράγματα να του συμβούν.
Β) Ο θύτης
Ο θύτης επίσης πιστεύει ότι οι άλλοι έχουν άδικο και αισθάνεται ότι έχει την ευθύνη τους και ότι πρέπει να τους ελέγχει και να τους επικρίνει.
Γ) Ο σωτήρας
Ο σωτήρας νιώθει οίκτο για ένα θύμα και θυμό προς τον θύτη. Αισθάνεται πιο σημαντικός από όλους τους άλλους και είναι περήφανος για την υψηλή αποστολή του. Στην πραγματικότητα, ο σωτήρας δεν διασώζει κανέναν, επειδή κανείς δεν του ζήτησε να το κάνει και η σημασία του είναι μια ψευδαίσθηση. Στόχος του είναι να νιώσει επιβεβαίωση για τον εαυτό του και όχι να παρέχει βοήθεια σε κάποιον.
Αυτή η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει για πολλά χρόνια. Οι συμμετέχοντες μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι είναι κολλημένοι σε ένα τρίγωνο. Μπορούν ακόμη και να πιστεύουν ότι όλα είναι καλά και ότι είναι ευχαριστημένοι με τη ζωή τους. Ο θύτης έχει την ευκαιρία να εκτονώσει τον θυμό του, το θύμα λαμβάνει συμπόνια και δεν αισθάνεται υπεύθυνο για τη ζωή του και ο σωτήρας χαίρεται το ρόλο του ως ήρωας.
Καθένας από αυτούς εξαρτάται από τον άλλον, επειδή αισθάνονται ότι κάποιος άλλος είναι η πηγή όλων των προβλημάτων τους. Προσπαθούν να αλλάξουν τους άλλους ανθρώπους έτσι ώστε να μπορούν να εκπληρώσουν τις δικές τους ανάγκες.
Μπορεί να υπάρχουν δύο, τρία ή περισσότερα άτομα μέσα σε ένα τρίγωνο. Υπάρχουν πάντα τρεις ρόλοι: ένα θύμα, ένας θύτης και ένας σωτήρας. Οι συμμετέχοντες ενός τριγώνου συχνά αλλάζουν ρόλους. Ένα πράγμα παραμένει αμετάβλητο: είναι όλοι χειριστές και φέρνουν πόνο τόσο στον εαυτό τους όσο και στους κοντινούς και τους αγαπημένους τους ανθρώπους.
“Η Άμεση Επικοινωνία” Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Οι υπαρξιακοί θεραπευτές μιλάνε για μία σχέση γνήσια, ανθρώπινη, ουσιαστική, ανοιχτή. Μία σχέση εμπιστοσύνης και αποδοχής. Μια σχέση που δημιουργεί κλίμα ασφάλειας, μία σχέση, την οποία συχνά κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αξιολογούν και διαχειρίζονται θεραπευτής και θεραπευόμενος. Προκειμένου να επιτευχθεί μία τέτοιου είδους σχέση, ο θεραπευτής δεν μπορεί να παραμένει απλός, αμέτοχος παρατηρητής, αλλά πρέπει να βρίσκεται αληθινά και γνήσια παρών στη θεραπευτική διαδικασία. Ο Yalom (2008) αναφέρει ότι ο θεραπευτής είναι μεν εξειδικευμένος, αλλά δεν είναι αυθεντία, είναι ένας ξεναγός σε αυτό το ταξίδι, αλλά όχι αλάθητος.
Βιβλιογραφία
Bowen, M. (1998). Τρίγωνα στην οικογένεια. Ελληνικά Γράμματα.
Κουνενού, Κ., Ε. (2010). Συμβουλευτική και θεραπεία οικογένειας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Παπαδιώτη-Αθανασίου, Β. (2014). Οικογένεια και όρια: Συστημική προσέγγιση. Τόπος.
Karpman, S.B. (2014) “A game free life” published by Drama Triangle Publications
Yalom, I (2008) Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου, εκδόσεις Αγρά
댓글