Ο κάθε άνθρωπος έχει χιλιάδες σκέψεις κατά τη διάρκεια μίας τυπικής ημέρας: σκέψεις που αφορούν σε απλά καθημερινά ζητήματα, σκέψεις που αφορούν σε προβληματισμούς ή δύσκολες καταστάσεις, σκέψεις που γίνονται επίμονες ή περνούν φευγαλέα, σκέψεις που είναι σχετικές ή μη με τη δραστηριότητα που εκτελεί. Πολύ συχνά γίνεται λόγος για την ανάγκη ύπαρξης θετικών σκέψεων ή για το κατά πόσο η ποιότητα των σκέψεων είναι θέμα επιλογής.
Πράγματι, είναι σημαντικό ένας άνθρωπος να είναι σε θέση να σκέφτεται «θετικά» ή, καλύτερα, με λειτουργικό τρόπο. Ωστόσο, η ποιότητα των σκέψεων δεν είναι πάντα θέμα επιλογής. Εξάλλου, ποιος άνθρωπος δε θα ήθελε να σκέφτεται μόνο θετικά;
Η ποιότητα των σκέψεων είναι σημαντική γιατί καθορίζει τον τρόπο που αισθανόμαστε, πράττουμε και αντιδρούμε σωματικά. Η ποιότητα των σκέψεών μας μπορεί, εν πολλοίς, να καθορίσει και την ποιότητα της ζωής μας. Ο άνθρωπος δεν επηρεάζεται από τις καταστάσεις που βιώνει αλλά από την αντίληψή του σχετικά με αυτές. Όπως ανέφερε ο Επίκτητος, «ταράσσει τους ανθρώπους ου τα πράγματα αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα» (ο άνθρωπος δεν ταράσσεται από τα γεγονότα αλλά από τις σκέψεις του σχετικά με αυτά).
Σύμφωνα με τις αρχές της Γνωσιακής Συμπεριφορικής Θεραπείας, ο κάθε άνθρωπος υπόκειται στην αλληλεπίδραση των 4Σ: σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά, σώμα.
Με απλά λόγια, ο τρόπος που σκεφτόμαστε δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο που επηρεάζει το πώς αισθανόμαστε, το πώς συμπεριφερόμαστε καθώς και τα σωματικά συμπτώματα που παρουσιάζουμε. Για παράδειγμα ένας υποψήφιος σε μία συνέντευξη για δουλειά πιθανώς να έχει τη σκέψη ότι ίσως δεν τα πάει καλά. Η σκέψη της αμφιβολίας πολύ πιθανώς να προκαλέσει άγχος, το οποίο με τη σειρά του θα οδηγήσει τον υποψήφιο να φέρεται αμήχανα ενώ θα παρουσιάσει και σωματικά συμπτώματα όπως εφίδρωση ή κόμπο στο στομάχι. Όταν οι σκέψεις που εισέρχονται στο φαύλο κύκλο είναι ιδιαίτερα αρνητικές ή μη λειτουργικές, τότε παρουσιάζεται και μεγάλη έκπτωση στη λειτουργικότητα ή στην καθημερινότητα του ανθρώπου.
Πώς, όμως, μπορεί ένας άνθρωπος να ορίσει τις σκέψεις του; Είναι κάποιος «καταδικασμένος» να σκέφτεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο;
Ασφαλώς και όχι.
Οι σκέψεις μας απορρέουν από βαθύτερες πεποιθήσεις και πρώιμα βιώματα που καθορίζουν την αντίληψή μας για καταστάσεις και γεγονότα. Προκειμένου να μπορέσουμε να τροποποιήσουμε έναν έντονα αρνητικό ή μη λειτουργικό τρόπο σκέψης σε λειτουργικό, πρέπει πρώτα να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε πεποιθήσεις που είναι βαθιά ριζωμένες και να τις αποδομήσουμε. Η αποδόμηση αυτή δε συντελείται αυτόματα και
αποτελεί συνήθως μία «επίπονη» διαδικασία για την οποία απαιτείται η καθοδήγηση ενός επιστήμονα ψυχικής υγείας.
Πολύ συχνά οι άνθρωποι διστάζουν να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό πιστεύοντας ότι οι νοητικές διεργασίες μπορούν να συντελεστούν αυτόματα ή ότι «μπορούν να βρουν την άκρη» μόνοι τους. Στην πραγματικότητα οι νοητικές διεργασίες που συντελούνται κατά τη διάρκεια μίας συνεδρίας δε γίνονται συχνά συνειδητά αντιληπτές. Ο θεραπευόμενος δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει το κάθε βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, αναγνωρίζει όμως την αλλαγή στον τρόπο σκέψης του και, ως εκ τούτου, βιώνει μία καλύτερη και πιο λειτουργική καθημερινότητα.
Ο επιστήμονας ψυχικής υγείας προσεγγίζει εξατομικευμένα και με αντικειμενική σκοπιά την κάθε περίπτωση. Ο ψυχολόγος είναι σε θέση να υποστηρίξει τον κάθε άνθρωπο να αναγνωρίσει τις πεποιθήσεις στις οποίες εδράζεται η πηγή των σκέψεων του, να τις τροποποιήσει και να αποκτήσει έναν καλύτερο και πιο λειτουργικό επίπεδο καθημερινότητας.
Ευάγγελος Μανωλόπουλος, M.Sc., Ph.D.(c) , επιστημονικός συνεργάτης In Therapy - Χώρος Πρόληψης & Προαγωγής Ψυχικής Υγείας
Commentaires